Ro‘yxatga olishda qamrov aniqligini ta’minlashning hal qiluvchi omillaridan biri sanaladi. U to‘g‘ridan-to‘g‘ri aholi soni ko‘rsatkichlarining sifatiga va bilvosita - ro‘yxatga olish paytida olingan barcha boshqa ma’lumotlar sifatiga tasir qiladi. Shu sababli, qamrov masalalari rejalashtirish bosqichida va ro‘yxatga olish ishlarining katta qismi amalga oshirilishida hisobga olinishi kerak. Ro‘yxatga olish maydonlarining chegaralari aniq belgilanishi va xaritalarga kiritilishi, tushib qoldirish yoki ikki marta hisobga olinishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak. Uy-joylarni hisobga olish va ro‘yxatlarini tuzishda ishtirok etuvchi xodimlar uchun uy-joy fondiga qamrab olish bo‘yicha yo‘riqnomalar va o‘quv materiallarining shakli aniq, batafsil va tushunarli bo‘lishi kerak. Maqsadli jamlanish aniq belgilanishi, hisoblanuvchilar va respondetlar uchun tegishli ko‘rsatmalar, savollar esa puxta shakllantirilishi va aprobatsiya qilinishi kerak.

            Odatiy yashash joyini ro‘yxatdan o‘tkazish bo‘yicha yo‘riqnomalarning  tushunarliligi va soddaligi har bir kishining faqat bir marta va tegishli yashash joyida ro‘yxatga olinishini ta’minlashda hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Ushbu jihat ortiqcha hisobga olishlar holatini minimallashtirish uchun alohida ahamyatga ega. Ro‘yxatga olish varaqlariga muayyan shaxslarni hisobga olish yoki olmaslik zarurati noaniq bo‘lishi mumkun bo‘lgan hollar uchun yo‘riqnomalar yoki savollar kiritilishi kerak. Ro‘yxatdan o‘tishga qiyinchilik bilan bo‘yin eguvchi shaxslar uchun maxsus tadtib-taomillar ishlab chiqilishi kerak (masalan,chekka hududlarda, jamoaviy yoki guruhli uy birliklarida yashovchilar, savodsiz yoki tilni yomon biladiganlar uchun). Noto‘g‘ri chiqarib yuborish, uy xo‘jaliklarini hisobga olmaslik yoki ularni sun’iy ravishda yarashuvni minimallashtiradigan qayta ishlash tartib-taomillarini taminlash mumkindir. To‘g‘ri ishlab chiqarilgan reklama kampaniyasi ro‘yxatga olish to‘g‘risida xabardorlikni va javob berishga bo‘lgan qiziqishni olishda muhim rol o‘ynashga qodir.

            Ushbu chora-tadbirlarning barchasi, xodimlarni tegishlicha o‘qitish, inspeksion tekshirishlar va ro‘yxatga olish ishlari davomida sifatli taminlash tartib-qoidalari bilan muvofiqlikda xatoliklarni kamaytirishda yordam beradi. Shunga qaramay, muayyan darajada xatoliklar bo‘lishi shubhasis. Shuni inobotga olgan holda, qamrovdagi xatolikni o‘lchash va tahlil qilish hamda shunga muvofiq hisobot berishni ta’mirlash muhimdir. Eng samarali yandashuv-ro‘yxatga olishdan so‘ng ro‘yxatga olish joylarini tanlab olish bo‘yisha mustaqil tekshiruv ko‘rigini o‘tkazish yoki qayta tekshirish usulidan foydalanish. Qamrab olish bo‘yicha o‘tkazilgan tadqiqot natijalari, ular joriy ro’yxatga olishni baholash keying ro‘yxatga olish uchun saboqlar chiqarilishi bilan ahamiyatli. Ro‘yxatga olish bilan bog‘liq natijalar aholini hisoblash dasturlari uchun juda muhimdir. Ro‘yxatga olish natijalarini avvalgi ro‘yxatga olish natijalariga asoslangan demografik bashoratlar bilan taqqoslab tahlil qilish ham juda ko‘p ma’lumotlarni taqdim eladi.

Jahongir Ulashev
Samarqand shahar statistika bo'limi boshlig'i.